De tuinen van Madrid

Als Paula en ik een stad bezoeken staan de tuinen en parken steevast op ons programma. In Madrid zijn verschillende wereldtoppers. Een ervan is de  verticale tuin van Patrick Blanc aan het Caixa Forum. Een project dat bijna de aandacht afleidt van het Caixagebouw ontworpen door Herzog & de Meuron. Herzog heeft een oud bakstenen industriële complex van de grond getild om een plein te creëren; bovenop heeft hij een stalen, roestig uitziende, constructie geplaatst. Blanc heeft op een 24 meter hoge muur van het gebouw ervoor een tuin aangelegd. Door middel van een beregeningsinstallatie in gesloten circuit krijgen de planten ook meststoffen toegediend. Hij legt dergelijke tuinen aan zowat overal in dewereld en verkoopt zijn gebrevetteerde formules goed. Maar het is ook een wetenschapper van hoog niveau, van het Centre National de la Recherche Scientifique in Parijs. Hij merkte op basis van jaren observatie van de plantengroei op rotswanden dat planten niet noodzakelijk aarde nodig hadden om zich te ontwikkelen. Het bewijs is dat er een heleboel planten groeien op rotsen, hellingen en andere droge gebieden. Ze leven dankzij een minimum aan water en licht. In 1994 presenteert hij in Chaumont – een jaarlijks tuinfestival dat de moeite waard is- zijn eerste verticale tuin. Wij zagen die daar jaren later in een stralende gezondheid.  In een interview – in zijn slecht Engels – legt hij zijn principes uit.

Een tweede topper is de tropische binnentuin van het station van Atocha: 4 000 m² met 7 000 planten en metershoge palmen en een originele schildpadvijver waar een treinreiziger van wie de trein te laat is kan komen onthaasten.  Het gebouw - een meesterwerk van de stationsarchitectuur in ijzer van 1892 - is van Alberto de Palacio y Elissague, een leerling van Eiffel. In 1985 werd het station gerenoveerd: het nieuwe station, het grootste van Spanje, heel sober en efficiënt, werd tegen het vroegere station gebouwd.  In 2004 verloren hier bij een terroristische aanslag bijna 200 mensen het leven.

Alberto de Palacio y Elissague was ook de architect van het Retiropark vlakbij, een andere tuin van wereldklasse. De historische tuin Parque del Retiro werd aangelegd in 1630 voor Philips IV  (diezelfde die zijn zilvervloot verloor aan Piet Hein). Vier eeuwen later zijn die 130 ha een trekpleister voor de lokale bevolking en de toerist. Wij zagen er honderden Madrilenen aan collectieve gymnastiek doen. Er is een grote vijver met het ruiterstandbeeld van Alfonso XII, van Mariano Benlliure, (hier aan het werk) . Wij bezochten

goya door Benlliure

in de Real Academia de Bellas Artes de San Fernando (gratis, nog tot 30 juni 2013) een tentoonstelling van die kunstenaar. Benlliure is een meester in het weergeven van kleine details. Voor mij is zijn meesterwerk ‘El encierro’. 

De Palaciode Cristal in het Retiro - een kopie van het Crystal Palace uit Londen, evenals de serres van Laken - was spijtig genoeg tijdelijk dicht.  In het park zijn verder verschillende tuinen waaronder la Rosaleda en  de Jardines de Cecilio Rodriquez met zijn pauwen.

Vlak erbij is de koninklijke botanische tuin. Die is betalend en zoals vele botanische tuinen minder interessant behalve voor plantenspotters.  De dahlia kwam hier uit Mexico aan in 1788. Als ooit in Europa alle exoten worden verbannen zullen onze tuinen er heel eentonig uitzien…

Aan de noordzijde van het Palacio, calle Bailén, boven de Campo del Moro, zijn de strakke Jardines de Sabatini een bezoekje waard. Vandaar kom je na ongeveer een kilometer stappen langs een halve autostrade, de Paseo de la Virgen del Puerto, aan de ingang van de Campo del Moro. Deze tuin van twintig hectare behoorde ooit tot het Koninklijk paleis en is op zichzelf meer als de moeite waard. Maar die mooie tuin is niet meer toegankelijk vanuit het Paleis, en zelfs niet vanuit de zijingangen. Er blijft slechts een enkele ingang ver weg van het Paleis, vlak langs een halve autostrade. Een deel van de tuin is trouwens opgeofferd aan koning auto, alomtegenwoordig en dominant aanwezig in Madrid.

Muralla  arabe

De naam ‘Campo del Moro’ slaat terug op een kamp waar de Moren legerden in de  9e eeuw. De Emir vanCordoba Mohammed I bouwde er een fort aan de oevers van de Manzanares. De Moorse muur (Muralla árabe) langs de Almudenakatedraal  is slecht herontdekt in 1950 en onmiddellijk Monumento Nacional werd uitgeroepen. Langs die muur is het mooie Parque del Emir Mohamed 1 aangelegd, een beetje weggestoken door een viervaksbaan die ervoor passeert. Het parkje is slecht in het weekend open. Alhoewel men niet kan zeggen dat Spanje zijn Moorse verleden in de verf zet – ik heb moeten zoeken naar referenties van die Moorse muur op google -  heeft Madrid wel een paar geldige excuses. Madrid is lang slechts een militair steunpunt geweest – die Muralla árabe moest het dorp rond het Alcazar beschermen - en het is slechts onder Keizer Karel dat het uitgegroeid is tot een stad.  

In 1047 verovert Koning Ferdinand van Castilië voor het eerst Madrid, maar de plaats interesseerde hem niet en hij gaf die  in leen aan de Moorse koning van Toledo. El Cid werd onterfd en verbannen omdat hij in 1081 Toledo had aangevallen voor eigen rekening. Hij vocht bijna een decennium voor Zaragoza Al-Mu'tamin die hij een groot christelijk leger onder Koning Sancho Ramírez van Aragón hielp verslaan.

De kleinzoon van Ferdinand, Alfonso VI, veroverde Toledo in 1085. Maar in 1109 nog werd Madrid verwoest door de Moorse koning Tesufin. De moslims werden slechts verjaagd uit Madrid  in 1132. Het is slechts onder Karel V dat Madrid de titel "Koning- en keizerstad" krijgt. Hij begon met de verbouwing van de oude Arabische vesting tot wat vandaag het Palacio Real geworden is. In 1561 slechts verlaat Filips II Toledo en maakte van Madrid de nieuwe hoofdstad van Spanje. Maar rond het eerste millennium was Madrid slechts een militair steunpunt dat zelfs niet permanent bezet was en het is dus te verontschuldigen dat het Parque del Emir Mohamed 1 wat in de schaduw blijft.

In 1561 kocht Philips II - de enige wettige zoon van keizer Karel V - het Casa de Campo als jachtgebied. Het is nog altijd een groene gordel op de flanken van de Manzanares. Een deel ervan groeide uit tot de koninklijke tuinen van de Campo de Moro. Vlak erlangs begint het Parque de l´Oeste met de Templo de Debod, een Egyptische tempel uit de derde eeuw voor Christus, waar men met hele bussen tegelijk komt genieten van een mooie zonsondergang. Een beetje opgepept door Isis, Osiris, Horus en andere zonneaanbidders (hier in casu de ondergaande zon). En op de rand van het politiek korrekte: Spanje kreeg deze tempel als ‘beloning’ voor zijn hulp bij het redden van de tempels die onder water werden gezet door de Assoeandam. 

casa campo

Aan de Paseo Pintor Rosales bovenaan het park vind je terrasjes, waar het leuk zitten is tussen de Madrileense families, die hier vooral in het weekend en op warme zomeravonden een drankje komen doen. 

Aan de overkant van de Manzanares ligt het Casa de Campo. Het is een publiek park van 17 km², eigenlijk een vrij woeste vlakte. Men kan er naartoe met een kabelbaan. Deze vrij recente constructie (1969) is 2,5 km lang. Aan het eindstation is een terras en een speeltuintje. Op de Casa de Campo is ook een een attractiepark met achtbanen, een dierentuin, een meer, een openluchtzwembad en verschillende uitgaansgelegenheden maar die zijn vanuit de Téléférico niet direct bereikbaar.

De kabelbaan is wel de moeite voor het uniek uitzicht op het Palacio Real en de rivier de Manzanares, die voor de rest de stad de rug toekeert. Het Casa deCampo was ook drie jaar een slagveld, maar daar zijn ze in Spanje nogal discreet over. Er moeten nog loopgraven en bunkers zijn, maar ik heb die van boven uit niet opgemerkt. Op 6 november bereikten de nationalisten onder leiding van generaal Franco de buitenwijken

casa campo

van Madrid. Franco richtte de e hoofdaanval op Casa del Campo, om van daaruit de Manzanares over te steken en naar het centrum door te steken. Generaal Mola zou in vier colonnes oprukken en rekende op de hulp van de 'Vijfde Colonne', van in de stad opgesloten nationalisten. De 20.000 franquisten, waarvan 10.000 elitetroepen, vonden de Internationale Brigades op hun weg. Pas op 19 november slaagden de nationalisten onder bescherming van hevig artillerievuur erin om een opening naar de universiteitsstad te forceren. De strijd hield nog enkele weken aan, maar in feite was een patstelling bereikt. Franco verlegde  zijn aandacht naar  Baskenland en Asturië, die rijk waren aan grondstoffen benodigd voor oorlogvoering. Ondertussen bleven de twee kampen mekaar beschieten in het Casa del Campo.

De oever van rivier de Manzanares was lange tijd een beetje vergeten, maar een gedeelte van de ringweg rond Madrid die hier langs raasde, ging ondergronds. Die ringweg is voor Antwerpse actievoerders een

alternatief model voor de lange wapper. Hiermee kwam er langs de rivier een 10 kilometer ´groene zone´ vrij, met Madrids eerste stadsstrand. Vandaar dus Madrid Rio.Hier kun je in ondiep water spetteren tussen fonteinen of iets drinken op het terras. Het zag er ons toch niet zo aantrekkelijk uit en wat verlaten. Om er te geraken moet je een viervaksbaan over, en dat nieuwe park is tien kilometer lang, wat voor ons oude benen wat te veel leek. Maar wie daar even wil gaan zien kan dat via de Metro: Príncipe Pío, Puerta del Ángel Madrid Río (noordelijk gedeelte), Pirámides, Marqués de Vadillo, Madrid Río (middengedeelte),  Legazpi, Almendrales (zuidelijk gedeelte). Laat ons iets weten!

En dan zijn er nog een paar tuintjes waar wij niet meer zijn geraakt. Schuin tegenover Plaza Castilla bevindt

zich het complex van Canal Isabel II, Madrid´s waterbedrijf. Boven op de waterdepostito´s is een park aangelegd, het Parque Canal Isabel II. Volgens tripadvisor bieden pergola´s fijne schaduw in de Madrileense zomers, een waterlabyrint biedt verfrissing en de rozentuin is gewoon mooi. Madrid heeft dus vlak in het centrum een fameuze groene long. Wie ooit Madrid Rio gaat verkennen mag mij iets laten weten…