Die twee sifons
zijn in 1940 door Franse genietroepen opgeblazen, om daarna niet meer te worden
heropgebouwd. Men heeft een koker gebouwd tussen de twee stukken van de vaart
Brugge-Sluis. De hoogste vaart gaat hier dus onder de twee lager gelegen afwateringsvaarten
door. Een omgekeerde wereld…
Het kanaal Brugge-Breskens
van Napoleon
Wij gaan
niet beginnen met de verzanding van het Zwin, maar bij Napoleon. Om de blokkade
van de Britten te omzeilen wilde deze Brugge door een kanaal verbinden met
Breskens (hij deed trouwens hetzelfde tussen Nantes en Brest).
Het
Napoleon kanaal werd vanaf 1810 uitgegraven door Spaanse krijgsgevangen. Bij de
val van Napoleon was het kanaal af tot aan het fort St-Donaas in Lapscheure. De
Damse vaart is dus nooit afgewerkt, alhoewel hij geklasseerd was als bevaarbare
waterloop.
In 1858
heeft Sluis het kanaal doorgetrokken tot in zijn centrum, maar dat heeft het
stadje niet meer opgeleverd als een toeristische barge die de verbinding met
Brugge maakte.
Maar een
nieuw probleem rees toen België zich afscheurde van Nederland, in 1830. Het
oppervlaktewater van het noorden van Brugge vloeide bijna allemaal langs het
Lapscheurse gat en het Zwin naar de zee. Nu werd alle waterafvoer over
Nederlands grondgebied onmogelijk gemaakt. Het noorden van Oost- en
West-Vlaanderen werd enorm gehinderd door wateroverlast.
Kanunnik Andries en het Leopoldkanaal
In 1832
trok kanunnik J.O. Andries, pastoor te Middelburg van 1827 tot 1836, aan de
alarmbel. Die was in 1830 afgevaardigde geworden in het Nationaal Congres voor
het district Eeklo. Zijn bemoeiingen met het waterprobleem bezorgden hem zelfs
een plaats in het parlement van 1835 tot 1839. Die kannunik is zowat de enige
gekende figuur afkomstig uit mijn geboortedorp Ruddervoorde. Ik schreef over
hem een blog, over zijn rol als pastoor van Sint Salvators in Brugge.
Op 16 maart
1837 diende hij een wetsvoorstel in voor een afwateringskanaal tussen Zelzate
en de zee bij Heist. Dit kanaal kreeg de naam Leopoldkanaal of kanaal van
Zelzate, ook wel de Blinker genoemd. Later zal daar de Stinker bij komen.
Dit
Leopoldkanaal kruiste de Damse vaart in Oostkerke. Het was een
afwateringskanaal waarvan het waterpeil veel lager stond dan het peil in de
Damse vaart die voor scheepvaart ontworpen was. Daarom moest het Leopoldkanaal
met het laagste waterpeil onder de Damse vaart doorlopen via een siphon.
Op 1 juni
1846 was de Leopoldvaart gegraven vanaf Heist tot aan het kruispunt met de
Damse vaart op Oostkerke. Men kon nu varen van Brugge door de Damse vaart tot
Oostkerke en vandaar door het Leopoldkanaal naar Heist, 0,75 frank per persoon
en 1 fr. voor 100 kg goederen. Op 8 april 1847 vroeg bakker Jan Blomme van
Oostkerke de toelating om bij het kruispunt van de twee kanalen een barak van
10 meter op 7 meter te mogen oprichten. Daar zal later het restaurant de Siphon
komen. Op het plan hiernaast zien wij als eigenaar Callewaert. Wij werkten als
jobstudent voor Madame Callewaert, de vijfde generatie. later kwam daar nog de
barge Brugge-Sluis bij, na een onderbreking voor het bouwen van de siphon.
Willem steekt een stop in
het kanaal van Terneuzen
Maar
daarmee was het afwateringsprobleem nog niet opgelost. De afvoer van het
overtollig water van de Leie gebeurde langs Gent en sinds 1824 ook langs het
kanaal van Terneuzen. Door het afsluiten van dit afwateringssysteem in 1830
kampte Gent met wateroverlast.
Dus besloot
men in 1846 een afwateringskanaal te graven tussen de Leie te Deinze en devaart Gent-Brugge. Omdat men het vuile water van het
Schipdonkkanaal niet in het kanaal Gent-Brugge wilde hebben, werd er een sifon
gebouwd zodat het water van het afleidingskanaal onder het andere door kon
lopen. Het "Goed van Schipdonck" in de buurt van deze kruising zou
het kanaal zijn naam geven.
Maar
daardoor kreeg Brugge wateroverlast. Men trok daarom het afwateringskanaal
vanaf Schipdonk door tot Stroobrugge en dan naast het Leopoldkanaal tot de zee
in Heist. Dit kanaal werd de Stinker gedoopt want het afgevoerde water was
sterk vervuild door de vlasroterij.
Ook voor
dit kanaal moest weer op de kruising met de Damse vaart te Oostkerke een siphon
gebouwd worden.
1940: de Fransen
dynamiteren de sifons
 |
| de sifons opgeblazen in 1940 |
Tijdens de
oorlog 1914-18 werd de streek “Sperrgebiet”. De grens daarvan liep van Brugge
langs de Damse vaart tot de Sifons en vandaar langs de kanalen voorbij
Moerkerke tot de Nederlandse grens. Bij hun aftocht in 1918 hebben de Duisters
de twee sifons gedeeltelijk gedynamiteerd.
Na de
oorlog werden die terug opgebouwd. Maar 1940 is fataal geworden voor de sifons.
De geallieerden stuurden Franse troepen om het Belgisch leger te helpen. Met de
Belgische capitulatie heeft de Franse genie de twee sifons gedynamiteerd zodat
de Damse vaart leegliep in de twee afleidingsvaarten. Om de scheepvaart op de
Damse vaart gedeeltelijk mogelijk te maken werd langs de kant van Damme in de
Damse vaart een dam gelegd waardoor scheepvaart weer mogelijk was tussen Brugge
en de sifons.
Een kanaal te ver
Er werd ook
een dam gelegd tussen de twee siphons en een dam vlak voor het restaurant “De
Siphon” om te beletten dat het water uit het Schipdonkkanaal in het
Leopoldkanaal zou vloeien.
Deze
kanalen werden in 1944 het toneel van een bloedige veldslag. Hierover schreef mijn vriend Jacques Pauwels, die nu in Canada woont, een boek. Het klein stukje
België ten noorden van de kanalen zou pas in november 1944 volledig bevrijd worden.
440 Canadese infanteristen waren de kanalen overgestoken om een bruggenhoofd te
veroveren. De brug ligt op een paar
honderd meter van de kanalen klaar om gemonteerd te worden. De middendijk wordt snel veroverd maar eenmaal
over het tweede kanaal stuiten de Canadezen op een onverwacht sterke Duitse
verdediging die de Canadezen in een tang neemt. Men krijgt vreselijke
huis-aan-huis, zelfs lijf-aan-lijf-gevechten. De munitie van de bevrijders in
de wijk "Het Molentje" raakt op, de bevrijders moeten zich
terugtrekken.
Later
zullen de Canadezen een nieuwe poging doen verder naar het oosten: de operatie
"Switchback" begint op 6 oktober. Hierdoor moesten de Duitsers op 19
oktober de zone rond het Molentje ontruimen en werd de Duitse linie naar achter
geschoven. Op 22 oktober brengen zij met 2500 kg dynamiet de kerktoren van
Oostkerke tot ontploffing. Het gebied
ten noorden van het Leopoldkanaal werd pas op 3 november bevrijd.
De Damse vaart in twee
gesneden
Na de
oorlog werd in 1945 beslist om de twee siphons niet meer te herstellen,
waardoor de bootdienst Brugge-Sluis niet meer mogelijk is. De Damse vaart
tussen de twee siphons en Sluis stond daarmee droog. Daarom werd een koker
gelegd tussen de twee delen van de Damse vaart. Om in perioden van
waterschaarste toch voldoende water in de Damse vaart te hebben tussen de sifons
en Sluis, werd een vijzel geplaatst in de dam recht voor het restaurant “De
Siphon”. Zo kan zo nodig water uit de Leopoldvaart gepompt worden in de Damse
vaart, richting Sluis.
Als we die
koker dus nog een sifon kunnen noemen, dan staat die haaks op de twee eerste sifons
die als doel hadden (toerisme)scheepvaart mogelijk te maken tussen Brugge en
Sluis. Maar het blijft een mooi trajekt per fiets!
Bronnen
René De Keyser, De siphons te Oostkerke
https://www.zwinstreek.eu/geschiedenis/heemkundige-kringen/zoeken-in-publicaties/1736-de-siphons-te-oostkerke-1997-03
http://www.belgiumview.com/belgiumview/tl1/view0004303.php4?pictoshow=0004303ba
http://www.damme-online.com/nl/natuur/dubbelkanaal.htm
http://www.damme-online.com/nl/natuur/damsevaart.htm Damse Vaart (Napoleonkanaal of
Vaart Brugge-Sluis)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire